Geneza |
Przemysł spożywczy jest jednym z najważniejszych działów polskiej gospodarki. Wytwarza blisko 20% wartości sprzedanej całego przemysłu. Zatrudnienie w tej branży wynosi średnio 385 tys. osób, co stanowi 19,4% wszystkich zatrudnionych w przemyśle. Integracja z Unią Europejską i dostęp do dużego, dobrze rozwiniętego rynku europejskiego umożliwił gwałtowny wzrost eksportu polskiej żywności umocnił pozycję polskich producentów żywności. Polska produkcja żywności wartościowo stanowi obecnie 6,5% produkcji Unii Europejskiej, w porównaniu do 4% udziału Polski w produkcie unijnym brutto. Wskazuje to na realne szanse dalszego rozwoju eksportu polskiej żywności, która jest nie tylko tania, ale także zdrowa i bezpieczna, co wynika z bardziej, niż gdzie indziej, naturalnego sposobu jej wytwarzania w środowisku o mniejszym zanieczyszczeniu.
Jednak polscy producenci żywności opierają swoją konkurencyjność głównie na przewagach cenowych, co może być skuteczne tylko w bliskiej i średniej perspektywie. Szczególnie zważywszy na szybko rosnące koszty pracy w Polsce oraz bardzo wysoką konkurencyjność światowego rynku żywności. W ostatnich latach, dzięki postępowi w technologii i zwiększeniu plonów, dawni importerzy żywności jak Chiny czy Indie, stali się eksporterami netto, a dzięki niskim kosztom pracy - silną konkurencją dla tradycyjnych producentów. W związku z tym, polscy producenci żywności muszą rozwijać i wdrażać innowacyjne technologie pozwalające obniżyć koszty i zwiększyć jakość produktów przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko.
Jednakże dominujące w sektorze małe firmy (ponad 92%) z reguły nie generują zysków pozwalających na inwestycje w badania i rozwój. To rozdrobnienie znacznie utrudnia współpracę z zapleczem B + R. Sytuację pogarsza fakt, że w sferze nauki brakuje koordynacji badań, czego wynikiem są często prace przyczynkowe niegwarantujące kompleksowego rozwiązywania problemów. Dlatego niezbędne jest opracowanie strategicznego planu, który pozwoli na skoncentrowanie wysiłków na wybranych, priorytetowych kierunkach.
W Polsce nie opracowano do tej pory strategicznej wizji rozwoju dla przemysłu spożywczego. Wstępne prace w tym kierunku podejmowane były przez Polską Platformę Technologiczną Żywności, a także inne konsorcja i sieci naukowo-przemysłowe jak Centrum Zaawansowanych Technologii "AgroTech" czy sieć "Interfood", ale działania te nie doprowadziły dotychczas do opracowania kompleksowego programu. Przyczyną tego było przede wszystkim ogromne zróżnicowanie przemysłu i stosowanych w nim technologii, przez co zakres prac przekraczał możliwości powoływanych ad hoc zespołów niedysponujących odpowiednimi środkami na sfinansowanie prac badawczych. Tę lukę wypełni projekt "Żywność i żywienie w XXI wieku", tworząc średnio- i długofalowe scenariusze, w oparciu o które można będzie planować strategie rozwoju dla przemysłu spożywczego i sfery badawczo-rozwojowej. Będzie to miało kluczowe znaczenie dla procesu podejmowania decyzji w kontekście ekonomicznym, badawczym i społecznym. |