Przemysł spożywczy jest jednym z najważniejszych działów polskiej gospodarki. Wytwarza blisko 20% wartości sprzedanej całego przemysłu. Zatrudnienie w tej branży wynosi średnio 385 tys. osób, co stanowi 19,4% wszystkich zatrudnionych w przemyśle. Integracja z Unią Europejską i dostęp do dużego, dobrze rozwiniętego rynku europejskiego umożliwił gwałtowny wzrost eksportu polskiej żywności umocnił pozycję polskich producentów żywności. Polska produkcja żywności wartościowo stanowi obecnie 6,5% produkcji Unii Europejskiej, w porównaniu do 4% udziału Polski w produkcie unijnym brutto. Wskazuje to na realne szanse dalszego rozwoju eksportu polskiej żywności, która jest nie tylko tania, ale także zdrowa i bezpieczna, co wynika z bardziej, niż gdzie indziej, naturalnego sposobu jej wytwarzania w środowisku o mniejszym zanieczyszczeniu.

Przewagi cenowe nie wystarczą

Jednak polscy producenci żywności opierają swoją konkurencyjność głównie na przewagach cenowych, co może być skuteczne tylko w bliskiej i średniej perspektywie. Szczególnie zważywszy na szybko rosnące koszty pracy w Polsce oraz bardzo wysoką konkurencyjność światowego rynku żywności.

W ostatnich latach, dzięki postępowi w technologii i zwiększeniu plonów, dawni importerzy żywności jak Chiny czy Indie, stali się eksporterami netto, a dzięki niskim kosztom pracy - silną konkurencją dla tradycyjnych producentów. W związku z tym, polscy producenci żywności muszą rozwijać i wdrażać innowacyjne technologie pozwalające obniżyć koszty i zwiększyć jakość produktów przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko.

Zbyt duże rozdrobnienie przedsiębiorstw

Jednakże dominujące w sektorze małe firmy (ponad 92%) z reguły nie generują zysków pozwalających na inwestycje w badania i rozwój. To rozdrobnienie znacznie utrudnia współpracę z zapleczem B + R. Sytuację pogarsza fakt, że w sferze nauki brakuje koordynacji badań, czego wynikiem są często prace przyczynkowe niegwarantujące kompleksowego rozwiązywania problemów. Dlatego niezbędne jest opracowanie strategicznego planu, który pozwoli na skoncentrowanie wysiłków na wybranych, priorytetowych kierunkach.

Potrzeba strategicznej wizji

W Polsce nie opracowano do tej pory strategicznej wizji rozwoju dla przemysłu spożywczego. Wstępne prace w tym kierunku podejmowane były przez Polską Platformę Technologiczną Żywności, a także inne konsorcja i sieci naukowo-przemysłowe jak Centrum Zaawansowanych Technologii "AgroTech" czy sieć "Interfood", ale działania te nie doprowadziły dotychczas do opracowania kompleksowego programu. Przyczyną tego było przede wszystkim ogromne zróżnicowanie przemysłu i stosowanych w nim technologii, przez co zakres prac przekraczał możliwości powoływanych ad hoc zespołów niedysponujących odpowiednimi środkami na sfinansowanie prac badawczych.

Tę lukę wypełni projekt "Żywność i żywienie w XXI wieku", tworząc średnio- i długofalowe scenariusze, w oparciu o które można będzie planować strategie rozwoju dla przemysłu spożywczego i sfery badawczo-rozwojowej. Będzie to miało kluczowe znaczenie dla procesu podejmowania decyzji w kontekście ekonomicznym, badawczym i społecznym.